Tartışmalı Ağadere Şehitliği Projesi Tamamlandı!

Çanakkale Kara Savaşları’nın geçtiği Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nda, 2013 yılında yapımına başlanan ‘Ağadere Ağır Mecruhin Hastanesi Şehitliği’ yapım aşaması tamamlandı.

Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada, Ağadere Ağır Mecruhin Hastanesi’nin Çanakkale’de harp alanlarını ihya etmek, yaşanan tarihi, şehitleri ve atalarımızı yad etmek maksadı ile projelendirildiği ve toplam 450 dekar büyüklüğündeki tesis ziyaretçilere açılacağı dile getirildi.

Ağadere Şehitliği’nde Neler Var?
Yine Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü tarafından yapılan açıklamada şunlar belirtildi:

“Bütünlüğü sağlamak maksadı ile tek ada olarak tasarlanan projede, Ağadere Şehitliği ve Sosyal Kültürel Tesis alanı olmak üzere iki parsel bulunuyor. Çanakkale, Kilitbahir- Eceabat yolu üzerinde bulunan ve yaklaşık 501,5 dekar büyüklüğündeki “Ağadere Ağır Mecruhin Hastanesi ve Şehitliği” planlama alanı içerisinde hastaneye yaralı olarak gelip burada vefat eden ve bu alana defnedilen askerlerin kabir yerleri (13 adet) jeoradar taraması sonucunda ortaya çıkartılarak gerçek mezar yerleri tespit edildi. Çim alan olarak düzenlenen mezarlar geometrik formlarıyla tabii peyzajın içerisinde fark edilir bir şekilde tasarlandı. Bu alanlar mezar alanlarının çevresinde korten (okside edilmiş metal) kullanılarak anıtsallaştırıldı. Düzenlenen defin alanlarında 2.485 şehidin ebedi istirahatgahında yatmaktadır. Ayrıca, özel aydınlatma efektleriyle geceleri de dramatik bir şekilde fark edilmelerine çalışıldı. Projede Ağadere’nin mevcut peyzaj karakterine müdahaleden kaçınılarak alanın tabii peyzaj karakteri öne çıkarıldı. Bu kapsamda vadi yamaçlarından yukarı kotlara doğru çam ormanlarıyla kaplı alandaki mevcut bitkisel peyzaj bütünüyle korundu. Böylece tabii peyzajın mevsimlik renk ve doku geçişlerinin izleyenlere seyrettirilmesi hedeflendi. Yine burada bulunan sonsuzluğun sembolü olan zeytin ağaçları, Ağadere’de yaşananların canlı şahitleri olarak alanın belleği ve geçmişini sembolize ediyor. Projenin iddialı diğer bir tarafı da gece peyzajıdır. Şehitlik bulgularının bulunduğu alanlarda led tipi endirekt aydınlatma armatürleri ile gece peyzajının vurgusu arttırıldı. Yaya yolları ve meydanlar taş ve ahşap malzemelerden yapıldı. Gelen ziyaretçileri şehit toprağına ayak bastırmamak için yaya yolları yerden yükseltilerek ahşap olarak yapıldı, sonsuzluk yolunun sonunda bulunan abide olarak yapılan duvara da bu şehitlikte yatan şehitlerimizin isimleri yazıldı. Ecdadımıza vefa borcunu ödemek ve onlara olan minnetini ifade etmek için ülke genelinde çeşitli projeler yürüten Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından yapımı tamamlanan Ağadere Hastane Şehitliği Gelibolu Yarımadası’nın taşıdığı tarihi izler güzergâhında yer alıyor. Şehitlik projesinde meydan-ziyaretçi giriş kontrol birimi, sonsuzluk yolu, anıt duvarı, seyir platformları, tören alanı, sergi salonu, mescit, 13 adet şehitlik, ahşap patika yol, acil servis araç yolu, otopark ve çelik askerler yer alıyor ayrıca Kızılay çadırlarını temsil eden hilal şeklinde bir hastane çadırı da ihya edildi.”

Ağadere Ağır Mecruhin Hastanesi’nin, Çanakkale Savaşı’nın en dramatik anılarının yaşandığı mekânlardan birisi olduğunun altını çizen Orman ve Su İşleri Bakanı Prof. Dr. Veysel Eroğlu ise yaptığı açıklamada; “Orada yaşananlar bir taraftan çaresizliği simgelerken diğer taraftan umudu anlatıyor. Şehadet korku değil azmin abidesi, yaşamak ise hayatta kalmak değil mücadelenin devamıdır. O sebeple şehit olarak ölümsüzlük mertebesine ulaşmak, onlar için ulaşılması arzu edilen en büyük hedeftir. Planlama alanını ziyaret edecek olanların geçmişte yaşananları hissetmeleri, vatanları için şehit olanlarla beraber aynı havayı solumaları, kendileriyle baş başa kalmaları projenin kavramsal yaklaşımını oluşturuyor. Bunu yaparken her türlü gösterişten uzak, coğrafyanın kendisini ön plana çıkartan, topografyaya ve bitki örtüsüne saygılı bir yaklaşım benimsendi” ifadelerine yer verdi.

Neden Tartışılmıştı?

Çanakkale Savaşları’nın 100’ncü yıldönümü olan 2015 yılı için tasarlanan ve Gelibolu’nun en büyük şehitliği olacak söylemleriyle başlayan ‘Ağadere Ağır Mecruhin Hastanesi Şehitliği’ inşaat alanını, 2013 yılından bu yana fotoğraflayan bağımsız bir fotoğrafçı Gökhan T. Karaman, konuyla ilgili düşüncelerini Magma Dergisi’ne aktarmıştı. Karaman’ın fotoğrafları kısa süre içerisinde sosyal medyada yayılarak vatandaşların inşaat alanı ile ilgili büyük tepkisini çekmeye neden olmuştu. Bir yeryüzü dergisi manifestosu ile yola çıkan Magma Dergisi konuyla ilgili sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada ise şu çarpıcı iddialara yer vermişti: “Çanakkale’nin Gelibolu tarafında hüzünlü şeyler oluyor. Ağa Deresi, Kilitbahir Köyü ile Eceabat arasında bakir bir vadi idi. Savaş zamanında sahra hastanesi olarak kullanıldı ve bir çok savaşta şehit olanlar buraya gömüldü ve zamanla orman ve bitki örtüsü buranın üstünü kapattı. Geçen sene devlet buraya Ağa Deresi Hastane Şehitliği adı altında insaat başlattı. Temsili mezarların olacağı yerin otopark yapılacağı söylendi. Ve fakat çok geçmeden bir yıl içerisinde tüm vadiye girdiler ve panorama müzesi projesini de buraya yapmaya karar verdiler. Ve bölgede ender kalan bakir vadiyi rant uğruna yok ettiler. Tarihi yarımadanın betona ve granite doyduğunun hala farkında değiller. Beton binaların yapılmasıyla vadide bir çok zeytin ve çam ağacı da bu arada kesildi, yok edildi. Gökhan Tarkan Karaman, Gelibolu.”

Aslına Uygun İhya Edilmeliydi
Bundan iki yıl önce ulusal bir gazeteye röportaj veren Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay ise, “Çanakkale Savaşlan’nda bu kadar öneme sahip yer, aslına uygun ihya edilmeliydi. Ağaç kesilmeden, beton dökülmeden yapılmalıydı. O dönemde kurulan seyyar çadır hastanelerin çizimi var elimizde. Şimdiki teknolojiyle bunların aynısı çok rahat yapılabiliyor” diyerek konuyla ilgili eleştirilerini dile getirmişti.