Bir Kamusal Mekan Olarak Çocuk Oyun Alanları (2)

Çanakkaleliler,
kentteki oyun alanları hakkında ne düşünüyorlar?

Çanakkale’de belediye tarafından düzenlenmiş ve bakımı yapılan 70 oyun alanı bulunmaktadır. Kent Konseyi, Çocuk Oyun Alanları Çalışma Grubu, Belediyenin sorumluluğundaki 70 parkta inceleme ve tespitler yaptı. 2009 yılında yapılan tespitler oyun elemanlarının çeşitlilik açısından çok yetersiz olduğunu ortaya koymuştur[1]. Oyun alanlarının neredeyse tamamı salıncak, kaydırak ve tahterevalli’den oluşmaktadır ve sınırlı sayıda oyun elemanına sahiptirler. Oyun alanlarının düzenli bakım-onarımı ve temizliği konusunda yetersizlikler vardır. Birçoğunda ağaçlandırma, aydınlatma, çöp kovası, bank gibi donatılar yetersizdir. Parklarda kırık, bozuk, eskimiş oyun elemanları bulunmaktadır.

Parklardaki oyun elemanları, demir, fiberglas, polyester, polietilen malzeme kullanılarak üretilmişlerdir. Demirden yapılan oyun elemanları zamanla paslandığı, kesici uçlarının açığa çıktığı gözlemlenmiştir. Drenaj sistemi olmayan oyun alanlarının zemininde su birikmesi problemi yaşanmaktadır. Ayrıca, oyun elemanlarının zemine iyi sabitlenmemiş olması, kaydırağın zeminden yüksek olması, salıncakların zemine yakın olması gibi problemler tespit edilmiştir. Çevresinde taşıt trafiği olan 8 çocuk parkının etrafında çocukların yola çıkmalarını engelleyecek bir önlem alınmamıştır.

Her mahallede iyi ve kötü oyun alanları vardır. Bir başka ifadeyle oyun alanlarının niteliği mahalleden mahalleye değişmemektedir. Ama sorunlar mahallelere göre farklılaşmaktadır. Örneğin Esenler Mahallesindeki parklar daha fazla aydınlatma ve ağaçlandırmaya ihtiyaç duyarken, İsmetpaşa’daki oyun parklarında daha fazla donatı alanına, Barbaros’da ise daha fazla temizlik ve bakım-onarım hizmetine ihtiyaç duyulmaktadırlar. Oyun elemanlarındaki kırılma ve bozulmalar daha çok eskimeye bağlıdır. Büyük çocukların kullanımına bağlı olarak yıpranmanın arttığı söylenebilir. Bilinçli bir tahrip etme eyleminin izlerine rastlanmamıştır. Bu kent yaşamının güvenliği açısından son derece olumlu bir tespittir.

Kent merkezindeki üç mahallede (Kemalpaşa, Namık Kemal ve Fevzipaşa) birer oyun alanı vardır. Ticaret fonksiyonunun yoğun olduğu ve konut alanlarının sınırlı olduğu Kemalpaşa ve Namık Kemal Mahalleleri için bu miktarın yeterli olduğu söylenebilir. Ancak büyük oranda konut alanı olan Fevzipaşa Mahallesi için bir oyun alanı yetersizdir. Sarıçay kenarında hiçbir donatısı olmayan bu oyun alanı özellikle nitelik açısından da oldukça yetersizdir (Bu oyun alanı 2010 yılında sökülmüş, daha sonra 2012 yılında Zafer Meydanı’na küçük bir oyun modülü konmuştur). Fevzipaşa Mahallesi için 2012 yılında yapılan iki çalışma[2][3], mahallelinin çocuk oyun alanı ve spor olanakları konusunda önemli talepleri olduğunu göstermektedir.

Kullanıcıların çocuk parkları hakkındaki düşünce ve görüşlerini öğrenmek amacıyla 65 çocuk parkında, 205 çocukla ve 128 ebeveyn ile toplam 333 anket yapılmıştır. 5 çocuk parkında kullanıcı bulunmadığı için anket yapılamamıştır. Yapılan anketlerin sonuçları da çalışma grubunun oyun alanlarındaki tespitlerini desteklemektedir. Çocuklarını oyun alanına getiren 128 yetişkinin %38,3’ü oyun elemanlarını çeşitlilik açısından çok yetersiz, %30,5’i oyun elemanlarını güvenlik açısından çok yetersiz, %39,8’i oyun alanını bakım ve temizlik açısından çok yetersiz, %47,7’si ise oyun alanını donatılar açısından çok yetersiz bulmuşlardır. Ebeveynler ile yapılan anket sonuçları oyun alanlarının yenilenmesinde önemli ipuçları vermektedir. Hatta kullanıcı davranışı mahalleden mahalleye değişebilmektedir.

  • Çocuklar oyun alanlarına büyük oranda anneleri (%61) ve babaları (%20) ile gelmektedirler. Anne ve babaları, dedeler izlemektedir. Çocukların babaları ile parka gelme oranı her mahallede düşüktür ama Barbaros Mahallesinde bu oranın çok daha düşük olduğu görülmektedir.
  • Ebeveynlerin o an bulundukları parkı tercih etme nedenlerinin başında (%76) eve yakın olması gelmektedir. İkinci tercih nedeni okula yakınlıktır.
  • Ebeveynler parkları bir sosyalleşme mekanı olarak da kullanmaktadırlar. %49,2’si oyun alanlarında diğer anne babalar ile her zaman , %38,9’u bazen sohbet ettiklerini söylemektedir.
  • Ağaçlandırma (gölge), oturma birimi, tuvalet ve çeşme en fazla talep edilen donatılardır.
  • Esenler’de çocuklar her gün, Cevatpaşa’da, İsmetpaşa’da ve Barbaros’ta haftada birkaç gün çocuk parkına geliyorlar.
  • Çocuklar bütün kentte çoğunlukla öğleden sonraları parka gidiyorlar. Çocukların parkta kalma süresi Esenler’de ve Cevatpaşa’da 1-2 saat, Barbaros’ta ise 30 dakika-1 saat arası.

128 yetişkine “Bu parkın daha iyi olması için neler yapılmasını istersiniz?” sorusu yöneltilmiştir. Alınan cevaplar, verilme sıklığına göre aşağıda sıralanmıştır.

  • Aydınlatma (48)
  • Oyuncaklar yenilenmeli /daha çok, çeşitli ve yaratıcılığı geliştiren oyuncaklar (45)
  • Bank (38)
  • Zemin düzenlenmeli, kum temizlenmeli (25)
  • Temizlik (24)
  • Çöp tenekesi (22)
  • Bakım-onarım (20)
  • Çevresi çit ile çevrilmeli (19)
  • Ağaçlandırma/gölgelik (13)
  • Gece güvenliği (12)
  • Güvenli oyun elemanları (11)
  • Büyükler için spor aletleri (10)
  • Park tümüyle yeniden düzenlenmeli (9)
  • Çevre düzenlemesi (8)
  • Çeşme (8)
  • Yaş grubuna uygun oyuncak (5)
  • Masa (5)
  • Tuvalet (5)
  • Köpek girişi engellenmeli (2)
  • Mini futbol sahası/küçük basketbol potası (2)

Ebeveynler ile yapılan görüşmelerde oyun elemanlarının yenilenmesi ve donatı alanlarının eksikliği konuları ön plana çıkmaktadır. Ebeveynlerin bank yanı sıra masa talep etmeleri, tuvalet ve çeşme istemeleri, gölgelik alanlar ihtiyacı, kendileri için spor aletleri istekleri aslında oyun alanlarında daha fazla süre geçirmek istediklerinin bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Anne-babalar daha kontrollü ve güvenli alanlarda çocukları oynarken kendileri de oyun alanlarında nitelikli zaman geçirmek istemektedirler. Aşağıda Cuma Pazarı yanındaki oyun alanı görülmektedir (Fotoğraf 1). Çocukları ile pazara gelen anneler için bu park neden bir soluklanma, dinlenme alanı olmasın?

Fotoğraf 1. Cuma Pazarı yanındaki oyun alanı (2009, çalışma grubu arşivi)

Peki çocuklar ne istemektedirler?
65 parkta 3 ile 7 yaş arasında 205 çocuk ile anket yapılmıştır. 205 çocuğun %31.2’si oyun alanlarını yeterli, %32.7’si ise bazı eksikleri olduğunu düşünmektedir. %22.9’u ise hiç yeterli bulmamaktadır. Çocuklara “En çok hangi oyuncakta oynamayı seviyorsun?” diye sorduğumuzda, neredeyse tamamı salıncak ve kaydırak diye cevaplamıştır. Acaba başka seçenekleri olmadığı ya da başka bir oyun elemanı görmedikleri için olabilir mi? Bunun cevabı “Bu parkta en çok hangi oyunu oynamayı seviyorsun?” sorusuna verilen yanıtlarla açıklanabilir. Çocuklar, oyun alanlarında genellikle arkadaşları ile birlikte grup oyunlarını (kovalamaca, saklambaç, kum ebesi, evcilik, top gibi) oynadıklarını söylemektedirler. Bu durum, özellikle 5 yaş üstündeki çocukların parktaki oyun elemanları ile oynamayıp, bu alanı diğer çocuklarla oynayabilecekleri bir mekan olarak kullandıklarını göstermektedir. Çocuklar büyük oranda (%85) parkta arkadaşları olduğu ve birlikte oynadıklarını söylemektedirler. “Hayır parkta hiç arkadaşım yok” diyen çocuk oranı % 6,3’tür ve bu çocukların büyük kısmı Esenler’de oturmaktadır. Esenler Mahallesi’nin yeni gelişen bir konut alanı olması muhtemelen bu sonucu ortaya çıkarmaktadır. Sevindirici bir biçimde, oyun alanları yetersiz olsa bile, çocuklar sosyalleşmekte ve birbirleriyle oynayabilmektedirler. Hatta kent çocuklara yalnız başlarına oyun alanına gelebilme fırsatı yaratacak ölçüde güvenlidir. Görüşülen çocukların %43’ü tek başına, kardeşleri ile ya da arkadaşları ile oyun parkına geldiklerini ifade etmişlerdir. Bu oran Esenler ve Barbaros’ta yükselmektedir.

Fotoğraf 2. Esenler Mahallesinde bir çocuk parkı (2009, çalışma grubu arşivi)

Çocuklara “Bu parkta sevmediğin bir şey var mı?” diye sorulmuştur. En çok tekrar eden cevapları şu şekilde sıralamak mümkün;

  • Sevmediğim bir şey yok ya da cevap yok ( 89)
  • Oyuncaklar kırık, bozuk, yüksek, alçak (66)
  • Temiz değil, yerlerde cam kırıkları var (17)
  • Yerler çamur, düz değil, düşünce acıtıyor (9)
  • Köpeklerden korkuyorum (3)
  • Geceleri ıssız, korkutucu (2)

Çocuklara yönelttiğimiz “Nasıl bir çocuk parkı istersin?” sorusu genelde cevapsız kalmıştır. “Bu parkta hangi oyuncakların olmasını istersin?” sorusuna verilen cevaplar sıklık derecesine göre aşağıdadır.

  • Yanıt yok (44)
  • Dönme dolap (31)
  • Salıncak / korumalı salıncak (30)
  • Kaydırak/daha büyük/üstü kapalı (24)
  • Oyuncak at / atlı karınca (18)
  • Kum / kum havuzu (17)
  • Tren /araba (17)
  • Gondol (17)
  • Top sahası/kale/basket sahası (13)
  • Zıp zıp (13)
  • Tahterevalli (13)
  • Havuz / su (9)
  • Oyuncak ev / gemi (8)
  • Kay kay (7)
  • Çimen/çiçek/ağaç (6)

Çocuklar doğal olarak bildikleri, gördükleri oyuncakların çeşitlenmesini istemektedirler. Daya büyük kaydırak, kapalı kaydırak, ejderhalı kaydırak gibi çeşitlemeler yapılmaktadır. Ayrıca lunapark ve alışveriş merkezlerinde gördükleri oyun alanlarından esinlenerek yeni oyuncak önerilerinde de bulundukları (çarpışan araba, balerin, top havuzu gibi) izlenmektedir. Bunun dışında fiziksel aktivite olanağı sunan alanlar (futbol sahası, basketbol sahası, kay kay, zıp zıp ve havuz gibi) sıklıkla çocuklar tarafından talep edilmektedir.

Kaynaklar
[1] Başaran Uysal, A. 2010. Çanakkale Çocuk Oyun Alanları, Çanakkale Kent Konseyi Yayınlar 22, Çanakkale.
[2] Başaran Uysal, A., Okumus, G. Sakarya, İ. 2012. Bir Mahalleyi Anlamak, Çanakkale Kent Konseyi Yayınları 31, Çanakkale.
[3] Başaran Uysal, A. ve diğerleri, 2012. Çanakkale Kentsel Sit Alanında Sürdürülebilirlik Analizi ve Potansiyellerin Değerlendirilmesi (Zafer Meydanı ve çevresi), Güney Marmara Kalkınma Ajansı, Çanakkale Belediyesi.

Arzu Başaran Uysal Son Yazıları...

Yorumlar...

    Henüz yorum yok...

Sizin Yorumunuz...

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir